„Od światowych lasów deszczowych po parki i ogrody, od wielorybów po mikroskopijne grzyby – całe, jakże bogate życie na ziemi opiera się na różnorodności biologicznej. Potrzebujemy natury w naszym życiu.” - napisano we wstępie unijnej „Strategii na rzecz Różnorodności”.
W dniu 14 lipca 2020 r. grupa pracowników Katedry Hodowli Lasu - prof. dr hab. Władysław Barzdajn, prof. dr hab. Piotr Robakowski, prof. UPP dr hab. Wojciech Kowalkowski oraz dr hab. Janusz Szmyt - wzięła udział na zaproszenie Komisarza UE ds. Rolnictwa, Pana Janusza Wojciechowskiego, w wideokonferencji poświęconej dyskusji nad kształtem przyszłej Strategii na rzecz Bioróżnorodności oraz Strategii Leśnej Unii Europejskiej opracowywanej na lata 2020-2030. Zaproszenie do dyskusji zostało również skierowane do przedstawiciela Lasów Państwowych oraz pracowników innych jednostek naukowych (IBL, SGGW, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie). Warto podkreślić, że pracownicy Wydziału Leśnego byli najliczniejszą grupą naukowców biorących udział w konferencji. Ze strony gospodarzy w konferencji udział wzięli: Catherine Geslain-Lané (Zastępca Dyrektora Gabinetu), Magdalena Majerczyk (Ekspert w Gabinecie) oraz Ignacio Seoane (Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich KE).
Głównym celem spotkania była dyskusja nad tworzoną strategią dotyczącą ochrony i przywracania dobrego stanu przyrody w Unii Europejskiej. Tytułem wstępu, Pan Janusz Wojciechowski wyraził głębokie zadowolenie z przyjęcia zaproszenia przez polskich naukowców związanych w szczególności z naukami leśnymi. Podkreślił, że szczególnie ta grupa naukowców, zajmujących się naukami leśnymi, winna aktywnie uczestniczyć w tworzeniu przyszłych strategii dotyczących ochrony przyrody czy ochrony lasów. Zapewnił w swoim wystąpieniu, że głos naukowców będzie miał istotne znaczenie w tworzeniu nowych obu strategii. Jest to tym ważniejsze, że obie strategie będą musiały uwzględniać wpływ zmian w środowisku na skutek zmian klimatycznych na kształtowanie różnorodności biologicznej w Unii Europejskiej jak i na całym świecie. Pan Ignacio Seoane w krótkiej prezentacji przedstawił ogólny cel opracowywanej unijnej Strategii na rzecz Bioróżnorodności oraz działania jakie są podejmowane w celu przygotowania jak najlepszej Strategii Leśnej, które to strategie będą obejmować działania na lata 2020-2030. Po krótkiej prezentacji uczestników dyskusji rozpoczęła się właściwa dyskusja. Sama strategia dotyczy wielu aspektów działań Unii Europejskiej w zapewnieniu ochrony przyrody w ekosystemach lądowych jak i morskich czy słodkowodnych, jednakże dyskusja dotyczyła głównie tematyki związanej z ochroną bioróżnorodności w ekosystemach leśnych.
Jedną z głównych tez strategii jest m.in. objęcie kolejnych unijnych obszarów lądowych (do 30%) różną formą ochrony przyrody, przede wszystkich ochroną ścisłą. Jak głosi strategia ochroną ścisłą należy objąć wszystkie obszary lasów pierwotnych i starodrzewy jakie występują na terenie UE. Poruszono tutaj wątek związany z nieprecyzyjnymi definicjami lasów pierwotnych i starodrzewu. Jako ciekawostkę można podać, że stosowanie definicji tych pojęć jakie stosuje strategia prowadzić będzie do znacznego wzrostu obszarów lasów pierwotnych w samej UE, i kilkukrotny wzrost powierzchni tych lasów w samej Polsce. Wszyscy uczestnicy dyskusji podkreślali zbyt ogólne definiowanie obu pojęć, a skutkiem takiego podejścia będzie wyłączenie olbrzymich obszarów lasów znajdujących się obecnie w zainteresowaniu gospodarki leśnej, nie tylko polskiej. Kontrowersyjne jest również oparcie działań ochronnych w aspekcie przywracania i zwiększania różnorodności biologicznej lasów jedynie na działaniach ochrony biernej (ścisłej). Takie postępowanie często przynosi negatywne skutki w stosunku do obiektu ochrony w porównaniu z lasami, w których prowadzona jest racjonalna wielofunkcyjna gospodarka leśną, która jest dominującą formą leśnictwa w UE. Problemy z ochroną ścisłą będą potęgowane globalnymi zmianami klimatycznymi. Zwrócono uwagę, że liczne badania wskazują, że w obliczu tych zmian, ochrona ekosystemów leśnych winna następować poprzez działania o charakterze aktywnym. Innym punktem w dyskusji były obszary Natura 2000 i konieczność (chęć) powiększenia obszarów objętych tą formą ochrony przyrody. W strategii podkreślono konieczność utworzenia prawdziwie spójnej transeuropejskiej sieci Natura. Nie mniej ważnym zapisem w strategii będą korytarze ekologiczne oraz działania związane z zalesieniami gruntów porolnych oraz zazielenianie obszarów miejskich i podmiejskich (pisownia oryginalna).
Kończąc ponad dwugodzinną dyskusję Pan Komisarz Janusz Wojciechowski poprosił prof. dr hab. Władysława Barzdajna o krótkie podsumowanie dyskusji. Profesor stwierdził, że zdecydowana większość postulatów i uwag wskazanych przez uczestników dyskusji winna absolutnie znaleźć odzwierciedlenie w tworzącej się unijnej strategii, co będzie z korzyścią zarówno dla przyrody jak i gospodarki leśnej. Na koniec Pan Janusz Wojciechowski jeszcze raz podkreślił istotność głosu środowiska naukowego, w tym głosu środowiska nauk leśnych. Wyraził także chęć kontynuowania rozpoczętej dyskusji i dalszą wymianę poglądów na temat merytorycznej zawartości obu unijnych dokumentów. Kolejne spotkanie utworzonej grupy eksperckiej odbędą się zapewne w niedalekiej przyszłości.
Janusz Szmyt
Katedra Hodowli Lasu