Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility Martwe drewno – żywy problem leśników europejskich? | Wydział Leśny i Technologii Drewna

Martwe drewno – żywy problem leśników europejskich?

Bogactwo organizmów występujących w lesie zależ także od ilości tzw. martwego drewna. Panuje opinia, że im jego więcej, tym lepiej. Oczywiście jest to dość duże uproszczenie, gdyż badania wskazują, że również stopień rozkładu drewna ma istotne znaczenie. Czy w polskich lasach gospodarczych ilość martwego drewna jest znacząco mniejsza niż w lasach innych europejskich państw? A co tam z zasobami genowymi w lasach europejskich? Hmmm…zwróćcie uwagę, że*:

  1. Średnia zasobność tzw. martwego drewna w lasach europejskich szacowana jest na 11,5 m3/ha. Ile to jest % zasobności drzewostanu? Siedem.
  2. Czy ma znaczenie, że jest to drewno stojące czy leżące? Ma. Martwe drewno leżące jest najczęściej „bogatsze” w gatunki innych organizmów z niego korzystających.
  3. W większości lasów krajów europejskich przeważa właśnie drewno leżące – średnio stanowi ono ok. 60% zasobów martwego drewna.
  4. W lasach Danii, Białorusi, Węgier, Ukrainy i Turcji przeważa jednak martwe drewno stojące.
  5. Wg szacunków na rok 2015, zasobność martwego drewna w lasach poszczególnych regionów Europy wahała się między 5,8 m3/ha (Europa Południowo-Zachodnia) do 18,4 m3/ha (Europa Środkowo-Zachodnia).
  6. W ujęciu krajowym zasobność tego elementu strukturalnego lasu wahała się natomiast od 2,3 m3/ha (Portugalia) do 28 m3/ha (Słowacja).
  7. Udział martwego drewna w stosunku do zasobności drzewostanu wahała się natomiast od 3% - to przykład z Danii, Polski, Ukrainy i Rumunii - do nieco powyżej 10%  jak to miało miejsce w Łotwie, Francji, Słowacji i…Turcji.
  8. Szok i niedowierzanie – w lasach tureckich udział martwego drewna w odniesieniu do zasobności drzewostanu był największy w Europie i wynosił…udział ok. 22%. Miejsce drugie na przysłowiowym „pudle” zajęła Francja – ok. 13,5%, a trzecie trafiło w lasy łotewskie – 12%. Słowacja, mimo największej zasobności martwego drewna (28 m3/ha) w Europie, musiała obejść się smakiem…czyli tuż za „pudłem” (10%).
  9. Wzrostowi zasobności martwego drewna w lasach europejskich sprzyja prowadzenie gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych (proekologiczne leśnictwo, hodowla lasu bliska naturze). Proces certyfikacji lasów również jest sprzymierzeńcem tego trendu.
  10. Zróżnicowanie zasobów genetycznych zapewnia trwałość gatunków leśnych, ich adaptację i ewolucje w warunkach zmieniającego się środowiska.
  11. Populacje rodzime (native populations) to populacje lokalne gatunków uznanych za naturalne dla flory danego kraju i mogą być chronione in situ jak i ex situ.
  12. Populacje obce (non-native populations) to populacje gatunków introdukowanych w lasach europejskich lub gatunki nierodzime dla danego kraju. Mogą być chronione ex-situ.
  13. Całkowita liczba chronionych populacji rodzimych gatunków (tzw. native) w Europie wzrosła z 466 (rok 1990) do…4493 (rok 2020). Są to dane z 34 krajów.
  14. Aż 95% chronionych populacji odnosi się do populacji rodzimych gatunków drzew leśnych.
  15. 31 krajów w Europie poinformowało o potencjale produkcji leśnego materiału rozmnożeniowego łącznie dla…156 gatunków drzew.
  16. W celu ochrony zasobów genowych aktywnie zarządza się 15117 populacjami drzew, z czego 14303 to populacje rodzime, a 814 – obce.
  17. Produkcja leśnego materiału rozmnożeniowego ma miejsce w 1384348 jednostkach, zarejestrowanych w 31 państwach i dotyczy 156 gatunków drzew (również podgatunków i hybryd).
  18. Jodła pospolita, buk zwyczajny, świerk pospolity, sosna zwyczajna i dąb szypułkowy – to tylko 5 ekonomicznie najważniejszych gatunków drzew leśnych w Europie a stanowią one około połowy całkowitej liczby populacji zagospodarowanych w celu ochrony zasobów genetycznych gatunków rodzimych.

Ufff…no i martwe drewno żywe jest, a przynajmniej jest żywym problemem dla leśników w całej Europie. Oczywiście najwięcej go jest w starodrzewiach, a jako że w lasach gospodarczych tej fazy rozwojowej najczęściej się nie stwierdza, można przypuszczać, że i zasoby martwego drewna w lasach gospodarczych będą stosunkowo niewielkie. I tutaj ciekawostka: na powierzchniach badawczych w Rezerwacie „Łabowiec” stwierdzono 427 m3/ha, w Pienińskim Parku Narodowym – 390 m3/ha a w Babiogórskim Parku Narodowym – 360 m3/ha martwego drewna ogółem (za: Bujoczek i in. 2018). Przy tych wartościach średnia zasobność martwego drewna w lasach gospodarczych w Polsce wynosząca 6,3 m3/ha wypada…blado. Z drugiej jednak strony…hodowla lasu nie polega przecież na produkcji martwego drewna. No tak, a jak to jest z zagrożonymi gatunkami w lasach europejskich? Ile w lasach europejskich jest lasów chronionych? O tym niebawem…

Janusz Szmyt

* informacje z raportu: FOREST EUROPE 2020: State of Europe’s Forests 2020.