Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility Jaka jest charakterystyka zgrupowań chrząszczy saproksylicznych w drzewostanach sosnowych użytkowanych i nieużytkowanych? | Wydział Leśny i Technologii Drewna

Jaka jest charakterystyka zgrupowań chrząszczy saproksylicznych w drzewostanach sosnowych użytkowanych i nieużytkowanych?

Chrząszcze (Coleoptera), zwłaszcza gatunki saproksyliczne, czyli związane biologicznie z umierającymi drzewami, stanowią grupę zróżnicowaną zarówno pod względem ekologii, jak i taksonomii. Niektóre z nich stanowią doskonałe wskaźniki bioróżnorodności i wpływu gospodarki leśnej na ekosystemy leśne.

Celem badań była charakterystyka zgrupowań chrząszczy saproksylicznych w drzewostanach sosnowych zachodniej Polski różniących się zasobami martwego drewna. Do badań wybrano dwa typy drzewostanów:

1. nieużytkowane drzewostany sosnowe, w których od ponad 30 lat nie pozyskiwano drewna, na terenie których przebiegały  procesy związane z zamieraniem i samoprzerzedzaniem się drzew w drzewostanie.

 2. zagospodarowane drzewostany sosnowe, w których były wykonywane zabiegi pielęgnacyjne zgodnie z planami urządzania lasu, a drzewa naturalnie obumierające były usuwane w trakcie prac pielęgnacyjnych i sanitarnych;

Metoda badań

Chrząszcze odławiano w latach 2013–2014 za pomocą pułapek barierowych. Zgrupowania chrząszczy saproksylicznych oceniano na podstawie wskaźników dominacji, różnorodności (wskaźnik Shannona–Weinera) i bogactwa gatunkowego (wskaźnik Margalefa), a także szacunkowego wskaźnika wierności do siedliska, nawyków żywieniowych i rozmieszczenia zoogeograficznego.

Wyniki

 Odłowiono łącznie 2006 osobników zaliczonych do 216 gatunków. Wyższe wartości wskaźników różnorodności gatunkowej zaobserwowano w drzewostanach niezagospodarowanych. Wnioski: Rezygnacja z wycinki sanitarnej w monokulturach sosnowych skutkuje zwiększeniem zasobów martwego drewna, co jednak nie prowadzi do wyraźnego wzrostu wartości wskaźników bioróżnorodności. Drzewostany niezagospodarowane charakteryzowały się wysokim udziałem gatunków zoofagicznych, mycetofagicznych i saproksylicznych. Natomiast drzewostany gospodarcze charakteryzowały się wysokim udziałem chrząszczy ksylofagicznych.

Wnioski

Analizy wykazały różnice między zgrupowaniami chrząszczy saproksylicznych występujących w drzewostanach gospodarczych i niezagospodarowanych. Różnice te są mniejsze pod względem liczby gatunków, natomiast większe pod względem liczebności osobników w zidentyfikowanych grupach ekologicznych i troficznych chrząszczy. Jednak większa o 8 punktów procentowych liczba gatunków saproksylicznych w drzewostanach niezagospodarowanych wskazuje, że sposób gospodarowania wpływa na różnorodność gatunkową tej grupy owadów.

Skupienie będące wynikiem analizy podobieństwa analizowanych drzewostanów wskazuje na istotną rolę położenia geograficznego tych stanowisk. Im bliżej siebie znajdowały się, tym większe podobieństwo pomimo różnych metod zarządzania.

Na podstawie zidentyfikowanych obiektów nie potwierdzono związku między wskaźnikami różnorodności gatunkowej a rosnącymi zasobami martwego drewna; można jednak zaobserwować tendencję w organizacji zbiorowisk Coleoptera w kierunku wzrostu udziału gatunków zoofagicznych, saproksylicznych, mycetobiontycznych i reliktowych.

Zagospodarowane drzewostany z wdrożonym reżimem cięć sanitarnych, w których drzewa naturalnie umierające są usuwane, charakteryzują się niższymi wskaźnikami różnorodności gatunkowej i większym udziałem ksylofagów.

Symulowane zależności między zasobami martwego drewna a wskaźnikami bogactwa i różnorodności gatunkowej w borach sosnowych o różnych reżimach gospodarowania mogą wskazywać, że przy porównywalnym poziomie bioróżnorodności w drzewostanach gospodarczych widoczne są tendencje w kierunku grupowania się (koncentracji) fauny zależnej od martwych drzew, natomiast w drzewostanach niezagospodarowanych ze wzrostem zasobów martwego drewna chrząszcze saproksyliczne są rozproszone.

Istotną rolę w systemie ochrony chrząszczy saproksylicznych mogą odgrywać bory sosnowe Europy Środkowej. Lasy te są siedliskami przekształconymi przez tradycyjne leśnictwo w kierunku monokultur o ograniczonej różnorodności i niskich zasobach martwego drewna, zwłaszcza wielkogabarytowego. Mimo to siedlisko to jest skolonizowane przez liczne gatunki saproksyliczne, których liczebność i koncentracja bezpośrednio zależą od obecności grubowymiarowego martwego drewna. Dlatego aktywna ochrona siedliska leśnego musi być skoncentrowana na zwiększenie tego parametru poprzez ochronę naturalnych i spontanicznych zjawisk zamierania drzew.

 

Mazur A., Witkowski R., Kuźmiński R., Jaszczak R., Turski M., Kwaśna H., Łakomy P., Szmyt J., Adamowicz K., Łabędzki A. (2021). The Structure of Saproxylic Beetle Assemblages in View of Coarse Woody Debris Resources in Pine Stands of Western Poland. Forests 12(11), 1558.

 

https://www.mdpi.com/1999-4907/12/11/1558