mar
30
2021
W Europie lasy chronione stanowią główny filar ochrony przyrody i różnorodności biologicznej. Są zatem istotnym elementem każdej z form ochrony przyrody. Czy tzw. „niecnierobienie”, utożsamiane z ochroną bierną, jest głównym sposobem działania na rzecz ochrony cennych elementów przyrody w lasach Europy? Czy wiecie, że*:
- W 2015 r. w lasach europejskich lasy chronione zajmowały powierzchnię ok. 50 mln ha, stanowiąc niemal 24% powierzchni leśnej.
- Na Starym Kontynencie w lasach chronionych, w których celem jest ochrona różnorodności biologicznej, postępowanie jest bardzo zróżnicowane: od tzw. nicnierobienia (ochrona bierna) po działania aktywne o różnej intensywności (ochrona czynna).
- Na konferencji ministerialnej na temat ochrony lasów i terenów zadrzewionych w Europie (2003 r.) określono 2 kategorie lasów chronionych w zależności od celu ochrony: lasy, w których celem jest ochrona bioróżnorodności (C1), lasy, w których celem jest ochrona krajobrazu i innych elementów środowiska (C2).
- Pierwsze (C1) dzieli się na 3 podklasy w zależności od sposobu ochrony (działań): C1.1 – ochrona bierna, C1.2. działalność człowieka ograniczona do minimum oraz C1.3 – ochrona bioróżnorodności poprzez aktywne działania ochronne. Sumaryczna powierzchnia lasów tej klasy (C1) to 31,2 mln ha.
- W lasach klasy C2 celem ochrony są: krajobraz, dobra kulturowe, walory estetyczne, duchowe, historyczne i rekreacyjne. Lasy tej klasy zajmują powierzchnię 18,2 mln ha.
- W Europie Północnej i Europie Południowo-Zachodniej dominuje ochrona z możliwością minimalnej ingerencji człowieka. W Europie Środkowej natomiast duże obszary lasów chronionych poddawane są aktywnej ochronie. Północna Europa, Europa Środkowo-Zachodnia oraz Europa Południowo-Wschodnia – działanie ma charakter aktywnego… nicnierobienia.
- Ochrona walorów krajobrazowych i innych elementów środowiskowych dominuje w Europie Środkowo-Zachodniej.
- Francja, Niemcy, Włochy, Polska, Turcja, Hiszpania, Finlandia i Szwecja to kraje, w których występuje największa powierzchnia lasów chronionych, których celem jest ochrona bioróżnorodność.
- Krajem o największym udziale lasów chronionych (obu klas) jest Mołdawia (100%), następnie Niemcy (81,1%) a na trzecim miejscu Holandia (59,5%).
- Udział lasów i obszarów zadrzewionych objętych ochroną bierną w kontekście zachowania bioróżnorodności to 1,8% wszystkich lasów chronionych; lasów, na których dopuszcza się minimalną ingerencję człowieka jest 3,2%, a udział lasów chronionych w sposób aktywny – 10,5%.
- Finlandia to kraj, w który ochrona bierna stosowana jest na największej powierzchni. Lasy z aktywnym nicnierobieniem zajmują tam ok. 2 mln ha.
- Szwecja, Włochy, Finlandia, Norwegia oraz Hiszpania to kraje, w których występuje najwięcej lasów chronionych, w których dopuszcza się minimalnej działalności człowieka. Włochy „wskakują” na pierwsze miejsce w Europie pod względem udziału takich lasów (ok. 18%).
- Francja, Niemcy, Polska oraz…Turcja to kraje, w których ochronę bierną stosuje się na ponad 3 mln ha lasów chronionych. W kraju Seata i Fiata ta forma ochrony prowadzona jest na ok. 1 mln hektarów (w każdym z nich).
- W ciągu ostatnich dwóch dekad powierzchnia lasów chronionych w kontekście bioróżnorodności i ochrony krajobrazu wzrastała o 418 tys. ha. rocznie. W ostatnich 5 latach roczny przyrost powierzchni tych lasów wynosił jedynie ok. 82 tys. ha.
- W ciągu ostatnich 20 lat powierzchnia lasów chronionych ochroną bierną wzrosła o 100% - w 2020 r. zajmowały one powierzchnie 2,8 mln ha. W okresie 2015-2020 przyrost powierzchni tych lasów był jednak minimalny.
- Największy roczny przyrost w ciągu ostatnich 5 lat odnotowano w przypadku lasów chronionych, w których dopuszcza się minimalną ingerencję człowieka. Powierzchnia takich lasów wzrosła od 2000 roku o 0,9 mln ha i w 2015 r. wynosiła ok. 6,3 mln ha.
- Lasy chronione w sposób aktywny zwiększyły swoją powierzchnię od 2000 r. o 5,2 mln ha. W 2015 r. powierzchnia tych lasów wynosiła ponad…21 mln ha.
- Powierzchnia lasów chroniących m.in. krajobraz (klasa C2) wzrosła w ciągu ostatnich 20 lat o 800 tys. hektarów.
Wg raportu LP z 2019 r. lasy w parkach narodowych zajmowały ok. 195 tys. ha (ok. 62% powierzchni parków). W przypadku 60,8 tys. ha działania ochronne miały formę bierną. Powierzchnia leśna rezerwatów przyrody zajmowała natomiast niemal 110 tys. ha. Czy wobec zmian środowiska na skutek zmian klimatycznych ochrona bierna będzie zdawać egzamin? Liczne badania wskazują, że nie jest to najlepsze wyjście..
Janusz Szmyt
* informacje z raportu: FOREST EUROPE 2020: State of Europe’s Forests 2020.